Hayati Tüfekçioğlu’nun doktora tezi niteliğinde olan “Sormagir Sokak’tan Başkurt Sokak’a: İstanbul’da Sosyal Dönüşümün Sokak İsimlerine Yansıması” adlı eser, İstanbul’daki toplumsal ve kentsel dönüşümleri sokak isimleri üzerinden analiz eden bir saha araştırmasıdır.
Çalışma, İstanbul’un farklı dönemlerde geçirdiği dönüşümleri üç pilot bölge üzerinden incelemektedir…
Osmanlı döneminden kalma sokak isimlerinin büyük ölçüde korunduğu Cihangir, Cumhuriyet Dönemi ideolojisiyle şekillenen Fındıkzade ve göç hareketleriyle karakterize olan Pendik Fevzi Çakmak Mahallesi.
Kitap iki ana bölümden oluşmaktadır…
İlk bölümde, Cumhuriyet Dönemi ile başlayan kent planlamalarının dönemin ideolojisiyle nasıl şekillendiği ele alınırken, sokak isimlerinin değiştirilmesi süreci tarihsel belgeler ve İstanbul Rehberi gibi kaynaklarla desteklenmektedir. Bu bölümde, 1927 yılında 6215 sokak isminin değiştirildiği ve bu isimlerin millileştirme politikaları doğrultusunda belirlendiği vurgulanmaktadır.
İkinci bölümde, seçilen üç pilot bölgenin tarihsel dönüşümleri incelenmektedir. Cihangir’in, özellikle 1960 sonrası toplumsal olaylar neticesinde sosyo-kültürel yapısında değişimler yaşadığı, Fındıkzade’nin Cumhuriyet’in erken döneminden itibaren ulus-devlet ideolojisinin etkisi altında kaldığı ancak dokusunu büyük ölçüde koruduğu belirtilmektedir.
Pendik Fevzi Çakmak Mahallesi ise 1980 sonrası göç hareketleriyle şekillenen bir gecekondu alanı olarak değerlendirilmiştir. Bu bölgenin, kentle tam olarak bütünleşemeyen bir yapıya sahip olduğu ve sokak isimlerinin çoğunlukla doğal unsurları yansıtan nötr isimlerden oluştuğu ifade edilmektedir.
Tüfekçioğlu’nun saha araştırmalarına dayalı çalışması, İstanbul’un tarihsel ve toplumsal değişimlerini sokak isimleri üzerinden ele alarak kent sosyolojisi literatürüne önemli bir katkı sunmaktadır. Kent planlaması, toplumsal kimlik ve mekânsal dönüşüm konularına ilgi duyan araştırmacılar için özgün bir kaynak niteliği taşımaktadır.
